Những đôi mắt mang hình viên đạn

Ngày mai 17/2, ngày 17/2/1979, ngày mà dân tộc Việt nam không thể quên tội ác của quân Trung quốc xâm lược. Để “Tưởng nhớ những người con yêu của Tổ quốc đã ngã xuống trong cuộc chiến đấu chống quân xâm lược Trung Quốc tại biên giới phía Bắc, biên giới Tây Nam, tại Hoàng Sa và Trường Sa“. Xin giới thiệu một sáng tác của nhạc sĩ Trần Tiến thời kỳ đó.

Những đôi mắt mang hình viên đạn    
Nguồn: Vietnamnet
Sáng tác: Trần Tiến
Thể hiện: Trần Hiếu

Trần Tiến sáng tác Những đôi mắt mang hình viên đạn vào mùa xuân 1979, sau khi anh vừa tốt nghiệp Nhạc viện Hà Nội, khoa Thanh nhạc và Sáng tác.

1979. Việt Nam khi ấy vừa độc lập được vài năm, đã sạch bóng thù, song khó khăn vẫn chồng chất trong kinh tế và ngoại giao, và chinh chiến vẫn còn đe dọa. Như lời than của Trần Đăng Khoa, sau đó hai năm, trong Thư tình người lính đảo:

Đất nước gian lao chưa bao giờ bình yênBão thổi chưa ngừng trong những vành tang trắng

Con người Việt Nam xưa nay, qua bao cuộc chiến chinh, rất thấu hiểu cái giá của hòa bình và quá biết chiến tranh không phải trò đùa. Những người lính - như tiền nhân của họ trước đó gần 120 năm, nếu không phải ra trận có lẽ cũng chỉ biết "cui cút làm ăn; toan lo nghèo khó" (Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc - Nguyễn Đình Chiểu).

Họ cầm vũ khí, phần nhiều không phải vì những sứ mệnh lịch sử màu mè, hay vì những lý tưởng trừu tượng xa vời, mà chính vì những gì gần gũi nhất: ánh mắt mẹ già, em thơ, và qua đó, đôi mắt của quê hương, của những gì thiêng liêng nhất.

Trước Trần Tiến, Nguyễn Đình Thi trong thi phẩm nổi tiếng Đất nước, đã có hai câu thơ xuất thần với hình ảnh đôi mắt thân thương trong thời ly loạn:

Những đêm dài hành quân nung nấuBỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu

Cũng như thế, nhưng dồn dập hơn và khốc liệt hơn, dù dung dị, trong ca từ của Trần Tiến, là đôi mắt xuyên suốt ca khúc, và dõi theo mỗi bước chân của người lính. Ở đây, không còn là hình ảnh đôi mắt lãng mạn, ước lệ kiểu "dìu dịu buồn Tây Phương" và "u uẩn chiều lưu lạc - buồn viễn xứ khôn khuây" của người em gái trong Đôi mắt người Sơn Tây của Quang Dũng. Mà là những đôi mắt cháy bỏng, thôi thúc, khiến người lính chỉ còn biết lặng im:

Đoàn quân lặng im, nhìn đàn em bé, từng đôi mắt đen xoe tròn, từng đôi mắt mang hình viên đạn, từng đôi mắt sáng lên cháy lên như ngàn viên đạn, từng đôi mắt quê hương trao cho đoàn quân

Nét nhạc trầm hùng và dồn dập theo nhịp đi, gợi hình ảnh trùng trùng điệp điệp đoàn quân ra trận và cảm giác về muôn vàn gót chân những nạn nhân chạy loạn thời chiến:

Đoàn quân lặng im, ngược dòng người đi, một đôi mắt bao lần tiễn biệt một đôi mắt bao lần ước hẹn, một đôi mắt sáng lên, cháy lên muôn vàn ánh lửa.Kìa đôi mắt quê hương trông theo đoàn quân.

Trần Tiến có nhiều ca khúc về tình yêu tổ quốc, về người lính trong chiến đấu và thời hậu chiến, đa phần đều thấm đượm tính nhân văn, nét nhạc trữ tình. Riêng Những đôi mắt mang hình viên đạn bạo liệt hơn về ca từ và mạnh mẽ hơn về nhạc điệu, ý tứ dù không thật mới, nhưng sự thể hiện rất hiệu quả và ấn tượng.

Mỗi cuộc chiến, mỗi thời đại đều có những tác phẩm mang tính cổ động, minh họa cho những gì diễn ra và cho dù sự hiện diện của chúng là cần thiết và dễ lý giải, nhưng tuổi thọ của chúng đa phần thì không bền, khó trụ lại với thời gian.

Những đôi mắt mang hình viên đạn ở ranh giới một tác phẩm của thời cuộc, nhưng có lẽ chất lửa và nội dung nhân văn của nó đã khiến nó là một trong số ít ỏi những ca khúc có nội dung trực tiếp về cuộc chiến biên giới phía bắc mà giờ đây vẫn được nhớ tới, thậm chí được thu âm lại, cho dù sự thể hiện của giới ca sĩ thời bình không thể có hồn như các bậc đàn anh của họ ở thời điểm bài ca ra đời.

Dầu sao, vẫn nên nghe Những đôi mắt mang hình viên đạn, để cầu mong đừng bao giờ chúng ta còn phải chứng kiến những đôi mắt tiễn biệt, ước hẹn, cầu khẩn và uất hận như của các em thơ, mẹ già trong ca khúc.   Nguyễn Hoàng Linh

Phần Clip này do Khánh Duy trình bày.