HÀ NỘI NGÀY XƯA...

Vào đầu những năm 90, trước khi Mỹ bỏ cấm vận không lâu, một số nước, ngoài phe XHCN cũ, bắt đầu cấp học bổng sau đại học cho cán bộ giáo viên Việt nam. Tại thời điểm này, ở Việt nam chưa hề có báo điện tử nên anh chi em nghiên cứu sinh rất “đói” thông tin. Để giải quyết nhu cầu giao lưu trao đổi, một mạng liên kết anh chị em lưư học sinh Việt nam ở nước ngoài được tổ chức gọi là VKS. Mặc dù điều kiện kỹ thuật chưa được tốt như bây giờ, việc đánh máy một bài báo, một câu chuyện rất mất thời gian và với kiểu chữ cũng không lấy gì làm dễ đọc vì phải dùng đủ loại ký hiệu thay cho dấu nhưng forum này hoạt động rất sôi nổi, nhiều người đã bỏ không ít công sức để “đả tự” những câu chuyện dài đọc được trên báo do may mắn đem được từ trong nước qua cho những người khác có cơ hội cùng đọc. Forum này cũng là nơi để mọi người người viết về những kỷ niệm, những buồn vui, nhiều chuyên gia viết về những vấn đề rất thú vị, nhiều những hoạt động nhân các ngày lễ như 27/7, 20/11, 22/12.. và tất nhiên là cũng không thiếu những lời “có men” hóm hỉnh, vui vẻ. Tóm lại là nó cũng khá giống cái blog Trỗi bây giờ , có chăng chỉ thua blog Trỗi cái khoản ảnh. Hôm trước nhân việc sáp nhập Hà tây vào Hà nội thấy mọi người bàn tán sôi nổi tôi chợt nhớ mình còn giữ bài “Hà nội ngày xưa” trên Forum VKS. Bài này do chị Bích Nhi (Viện Công nghệ Sinh học) viết và có phần bổ xung của tôi (tôi với Bích Nhi ở rất gần nhà nhau). Vì đa phần mọi người trường Trỗi là dân “Hà nội ngày xưa” nên gửi lại cho các bạn đọc để cùng nhớ về Hà nội “ngày xưa” của chúng ta.

HÀ NỘI NGÀY XƯA

Chào các bạn!

Tuần sau tôi được về Hà nội rồi. Thấy các bạn bàn về tuổi thơ Hà nội làm tôi lại nhớ lại tuổi thơ của mình. Muốn kể với các bạn đôi điều về những kỷ niệm của chúng tôi mà có lẽ chỉ có những người "cao tuổi" trong làng Hà nội Group này như bác Thu, bác Ca, bác Thành...đồng cảm và lớp trẻ hơn như bác Lân, bác Minh... biết được phần nào.

Xin bắt đầu từ Nhà Hát Lớn. Trên mái của nó có hệ thống còi mà có lẽ nhiều bạn trẻ tuy sinh ra và lớn lên ở Hà nội nhưng có thể chưa được nghe nó rúc lần nào. Ngày xưa, trước thời chiến tranh phá hoại miền Bắc (trước 5 tháng tám năm 1964) nó được sử dụng làm còi tầm. Cứ đến 11 giờ trưa là nó lại rúc lên ù ú u vang cả thành phố. Đó cũng là lúc tôi phải lau xong bát đũa, dọn xong mâm để đón bố mẹ đi làm về là có cơm ăn ngay. Trong thời gian chiến tranh bắn phá miền Bắc nó được sử dụng làm còi báo động mỗi khi nghe loa phóng thanh của thành phố báo máy bay địch cách Hà nội dưới 30 km. Khi đó mọi người phải xuống hầm cá nhân tròn tròn nho nhỏ ở ven đường hoặc tăng sê hay chui xuống gầm cầu thang... Khi nghe loa báo “Đồng bào chú ý, đồng bào chú ý, máy bay địch đã bay xa” thì còi Nhà Hát lớn lại rúc lên báo yên.

Về cây cối ở Hà nội. Thưở nhỏ tôi cũng hay nhặt quả cơm nguội chín rụng để ăn. Đường Hai Bà Trưng, Ngô Quyền, Lý Thường Kiệt, Phan Chu Trinh... có nhiều cây cơm nguội. Quả cơm nguội chín màu đỏ sậm, nhỏ tí xíu ăn rất ngọt. Đường Ngô Quyền ngoài hoa sữa ra còn có nhiều cây me, nhiều quả lắm. Còn trò thổi búp đa ngoài Bờ Hồ thì bọn con gái rất thích. Cái khó là phải tách được lớp lụa mỏng từ búp đa để thổi cho nó được to. Ở các hàng rào đường Phan Chu Trinh, cả đọan vườn hoa Nhà Hát lớn còn có nhiều hoa Dâm bụt mà chúng tôi thường lấy hoa của nó, xé từng cánh dán lên má, trán, cằm làm con gà trống. Còn nhị hoa thì đem chơi kiểu chọi gà.

Mùa hè có bạn nào hay đi bơi ở Quảng Bá ? Hai bên đường Quảng bá ngày xưa là rặng ổi. Đủ các loại ổi găng, ổi mỡ, ổi đào… tha hồ vặt mà chén.

Trẻ con ngày xưa học cũng nhàn lắm. Chỉ phải học một buổi, còn một buổi ở nhà chơi nghịch. Bài vở về nhà thường chỉ học một lúc là xong. Con gái hay chơi đồ hàng, đánh chuyền (dùng que kem và bóng thì có khi dùng quả thị…), chơi ô ăn quan, rải ranh, lò cò, nhảy dây…Toàn những trò chơi không mất tiền mua. À, mà thời bọn tôi còn có trò chơi “Đả đảo Ngô Đình Diệm”, không biết có bác nào đã chơi chưa? Rất đơn giản chỉ dùng hòn gạch vẽ các ô và chơi oản tù tì, ai thắng thì được một ô. Ai được nhiều ô hơn thì thắng, chỉ thay nói oản tù tì bằng đả đảo Ngô Đình Diệm.

Ngày xưa chưa có tivi, cassette, computer ....Thường chỉ có đài và máy quay đĩa. Thời “Chào 61 đỉnh cao muôn trượng” ấy cuộc sống thật thanh bình. Các bài hát được ưa chuộng hồi đó là Bài ca Hy vọng, Ru con, bài gì của Phan Huỳnh Điểu mà có đoạn “ta xây nhà cao, cao mãi, ôi xinh đẹp tổ quốc của tôi” tôi nhớ ca sĩ hát cái cổ cứ vươn mãi ra theo độ cao của cái nhà! Bài hát trẻ con thì có bài Lượn tròn, lượn khéo, bài gì mà có đoạn “đất nước mình rồi sẽ sáng tươi, trong tương lai XHCN…”, Nhanh bước nhanh nhi đồng…Các bài hát nước ngoài được ưa thích hồi đó là Chiều Mạc tư khoa, Đôi bờ… (Nga), các bài hát Ý do ca sỹ Robertino trình bày (Xantaluxia, trở về Suriento, Mặt trời của tôi...),bài Kìa con ếch xanh… Chương trình của Đài tiếng nói Việt nam thì tối thứ bảy lúc 7h có “Câu chuyện cảnh giác”, 8h có kịch truyền thanh. Sau 10h đêm có tiết mục Đọc truyện đêm khuya hoặc Tiếng thơ.

Chúng tôi thường xem phim ở rạp Kim Đồng, cứ 5h chiều là có phim hoạy hình vé 1 hào. Ngoài ra đứa nào cũng mọt sách, mọt truyện cả…

Các bạn bây giờ không tưởng tượng được ngày xưa được đi gặp Bác Hồ là sung sứơng và hạnh phúc nhường nào đâu nhỉ? Hồi học lớp 1 tôi được may mắn đi gặp Bác. Mẹ tôi phải thức cả đêm để may cho xong cái váy mới cho tôi mặc. Đó là vào mùa hè năm 1963 (tôi vừa học hết lớp 1). Bác cho mỗi bạn một gói bánh kẹo rất to và ngon. Sau đó chúng tôi còn được chiêu đãi phim “Cái chuông con” (phim Trung quốc) ở trong Phủ Chủ tịch nữa. Đến năm 1964 bắt đầu chiến tranh phá hoại. Chúng tôi phải đi sơ tán đến tận 1969 mới được trở lại Hà nội học thì cũng là năm Bác mất.

Các hàng quà rong ở Hà nội ngày xưa nhiều lắm. Tôi thích tào phớ. Không biết ông hàng tào phớ trung niên, mặc quần áo nâu, đội nón, gánh đôi thùng gỗ có đến bán ở chỗ nhà bác Thu không? Tào phớ của ông ngon lắm, trắng mịn, được ông hớt từng lớp mỏng bằng mảnh vỏ trai to. Tiếng rao Tào phớ... ớ... ớ của ông làm bọn trẻ con háo hức vô cùng và chỉ thầm mong mẹ nhắn "con ra gọi hàng tào phớ vào đây" là hăm hở chạy ngay ra ngõ.

Còn một loại quà khó quên là Tóc rối đổi kẹo. Kẹo mạch nha để trong một cái nồi bằng đồng. Chị bán hàng người nông thôn lấy một cái que nhỏ lớn hơn que tăm và kéo kẹo từ trong nồi ra quấn quanh cái que đó. Kẹo màu nâu, dẻo quánh, kéo ra rất khó vì dính ghê lắm. Sau đó thì tha hồ mà mút (tương tự kẹo mút của trẻ em bây giờ)...

Rồi còn món bi don don, bi dòn dòn, bi ngọt ngọt nữa chứ, rồi bánh bò, nộm thịt bò khô, kẹo bông, rượu nếp, bánh đa kê.... được trẻ con Hà nội rất ưa chuộng

Bài hát Nga “Thành phố tuổi thơ” (nhạc giống bài Green Field) được chúng tôi rất thích “Ở đâu đó có một thành phố êm đềm như một giấc mơ...”. Trong thành phố của tuổi thơ mọi thứ đều tuyệt diệu “nước trong như thủy tinh...” khi lớn lên muốn mua vé quay về thành phố của tuổi thơ nhưng cô bán vé trả lời “biletov nhet”...

Ai cũng có tuổi thơ gắn liền với một thành phố quê hương mà những kỷ niệm về nó thì không bao giờ quên.

Bích Nhi

HÀ NỘI NGÀY XƯA (bổ xung)

Ngày xưa, trẻ con thích ra Bách hóa tổng hợp chơi vì ở đó rộng và đẹp, lại có đèn sáng choang. Nhiều nhà còn bế cả con nhỏ ra đấy để dỗ cho nó ăn. Có lần tôi để lạc cô em gái út vì mải ngắm hàng hóa, đồ chơi xanh đỏ. Đến 9h Bách hóa đóng cửa chẳng thấy em đâu, đứng khóc nhè được người lớn đưa đến đồn công an Hoàn kiếm đầu Tràng thi , thấy cô em (lúc đó mới hơn một tuổi) nằm ngủ ngon lành trên ghế. Tôi bị các chú công an dọa lần sau còn để lạc em thì sẽ không trả em lại .

Ngày xưa chẳng nhà nào có tủ lạnh. Hà nội có một nhà máy sản xuất nước đá cây ở gần ngòai bờ sông. Ngày ngày các bác xích lô đến đấy chở từng cây nước đá to đùng đem đi mọi nơi. Nước đá được "lao" từ trong một căn phòng ra ngoài theo một cái cửa nhỏ như cửa bán vé. Vì lao mạnh nên khi ra thể nào cây đá cũng đập vào đâu đấy và trẻ đứng "chầu" bên cạnh chỉ mong là nó sẽ vỡ ra một miếng để tranh nhau .

Ngày xưa , người ta không đổ rác như bây giờ. Cứ tối đến , khoảng chín giờ, chín rưỡi là có xe ô tô đi gom rác. Chuông kêu loong coong, trẻ con các nhà bưng rổ rác chạy ra, nhón chân lên đưa cho cô nhân viên công ty vệ sinh đổ vào xe. Chúng tôi luôn nhận chân đổ rác vì khi chờ xe rác tới thì được chơi đùa thỏa thích ngoài phố. Hồi ấy phố xá ít xe qua lại, vỉa hè sạch sẽ không ai đổ rác bẩn ra hè phố, không ai lấn chiếm, tối đến trẻ con chơi ù, sô vê, trốn tìm thỏai mái.

Ngày xưa Hà nội không “lội” khi mưa. Chỉ có khi nào có cơn mưa rào thật to thì nước ngập một lúc ở chỗ trước cửa Nhà hát Nhân dân (bây giờ là chỗ Cung Văn hóa ). Bọn con trai được dịp rủ nhau chạy ra đấy để “bơi”.

Nhà tôi ở đầu phố Bà Triệu, gần Hồ gươm, sân sau nhìn sang sân nhà bác Xuân Thủy, xa hơn chút nữa là rặng xà cừ của truờng Trưng vương. Hai đầu phố là hai cây hoa sữa, bên sân nhà bên cạnh là một cây Hoàng lan cổ thụ, còn trong sân nhà tôi là một giàn hoa Tigôn lớn leo lên tận sân thượng. Chạy vòng qua góc phố Lý Thường Kiệt là trường Hà nội A , còn ở góc ngã tư Bà Triệu – Lý thường Kiệt năm này qua năm khác sáng nào cũng có một bà bán xôi, áo cánh trắng, răng đen, mặt phúc hậu đến ngồi bán. Có lẽ chỉ có học sinh Hà nội A học buổi sáng mới biết bà. Còn bà thì biết tuốt tuột lũ trẻ con sống quanh khu đấy, từ khi chúng tôi còn bé tí đến khi bản thân chúng tôi thành các bậc phụ huynh.

Tôi yêu bài thơ Hà nội phố của Phan Vũ hơn cả bài hát phỏng theo bài thơ này đã trở nên nổi tiếng

Em ơi ! Hà nội phố !

Ta còn em mùi hoàng lan

Còn em hoa sữa

Tiếng giày gọi đường khuya

Thang gác cọt kẹt thời gian

Thân gỗ…

Ngôi sao lẻ

Xào xạc chùm cây gió

Chiếc lá lạc vào căn xép nhỏ

Lá thư quên địa chỉ

Quay về…

…Ta còn em tiếng trống tan trường

Áo thanh thiên điệp màu liễu rủ

Đôi guốc cao mài mòn đại lộ

Một ngả nào lưu dấu gót tài hoa

Còn em mãi mãi dáng kiêu sa

Lặng lẽ theo em về phố...

(Hà nội phố - Phan Vũ -1972)

Bài thơ có tất cả những gì tôi có về Hà nội ngày xưa của tôi: tiếng guốc của tôi trên từng bậc cầu thang gỗ cũ kỹ, mùi hoa sữa ùa vào phòng tôi mỗi độ thu về, tiếng nhạc của những người hàng xóm, người là nhạc công của giàn nhạc giao hưởng quốc gia, ngừơi là NSUT giảng viên nhạc dân tộc nhạc viện Hà nội, mùi phở bốc lên hàng ngày từ hàng phở một thời bán ngay tại cổng nhà tôi, những quà bàng rụng vàng ươm bọn trẻ con hì hục đập để ăn nhân và hàng bàng “mùa đông áo đỏ” rợp lá trên đường Tràng thi. Tôi yêu những cánh bằng lăng rụng tím đường Bông Nhuộm sau mỗi cơn mưa, mùa hoa sấu thơm dịu nhẹ dọc đường Trần Hưng Đạo, Phan Đình phùng, và những hàng xà cừ thay lá làm thành một mùa thu lá vàng rụng vào tháng tư trên đường Hoàng Diệu.

Các bác cứ hay phải nghe những người "ngày xưa" như chúng tôi nhớ về mùi hoa sấu sau cơn mưa hay mùi hoàng lan góc phố... chắc nghĩ là chúng được sinh ra từ “hoài niệm" hay từ bài hát Hà nội phố của Phú Quang. Không phải đâu, ngày xưa (lại ngày xưa) chúng có thật đấy vì Hà nội sạch, không sặc sụa mùi xăng, mùi rác như bây giờ. Vả lại với tiếng xe cộ ồn ào suốt ngày đêm như "ngày nay” làm sao còn ai nghe được "tiếng dương cầm trong căn nhà nhỏ” nào đó nữa nhỉ....

EGK9