Hồn Phố

"Bắt" được 1 bài ở trên mạng rất hay và theo tác giả tự xưng thì là 1 "lính Trỗi", nhưng khi hỏi aKQ thì ko biết. Tuy nhiên vẫn đưa lên để AE xem chơi.

Cuối những năm 50 và những năm 60, gia đình tôi sống trên tầng 2 một ngôi nhà có kiến trúc kiểu Pháp ở phố Trần Phú, ngay sát đường tàu hoả. ngày cũng như đêm chẳng mấy khi vắng tiếng còi tàu hú. Khi ấy, tôi mới 10 tuổi, nhưng đã biết tự đi học một mình, dù trường ở tận phố Nguyễn Thái Học, cạnh nhà in Xuân Thu. Cái phố tôi ở là phố cũ, chỉ toàn nhà biệt thự và công sở nên yên tĩnh lắm. Chỉ đoạn phố ngắn phía đường tàu hoả có nhà tôi, giáp

đường Phùng Hưng nhìn sang phố Hàng Da, chếch ra Hàng Bông là nhộn nhịp đôi chút vì có hoạt động thương mại. Đường Trần Phú là đường trồng sấu. Những cây sấu đại thụ có đến trăm tuổi to hai người ôm, vỏ đen nhánh, tán rợp xum xuê. Mùa hoa sấu thì cả phố như được ướp hương. Hương hoa sấu nhẹ nhàng tinh khiết, chứ không nồng như hoa sữa. Cứ mỗi buổi sáng vào mùa hoa là đường phố như phủ trắng những bông sấu bé li ti. Nhặt lên đưa vào miệng đã thấy vị chua dôn dốt của quả. Những đêm hè khó ngủ, tôi thường được bà cho ra ngồi hóng mát ở ban công nhìn xuống đường. Trong tiếng xào xạc của những nhành lá sấu là tiếng gậy khua đều đều: “lốc cốc ...lốc cốc” của ông già mù tẩm quất với tiếng rao khàn khàn, khê nồng trầm đục: “Quất... ơ...ơ”. Trông thấy ông là tôi sợ, không hiểu sao, nhưng tôi lại thích nghe tiếng rao của ông. Bà tôi bảo, lão mù thế mà “tẩm” hay lắm. Tay lão động vào đâu là xương cốt kêu rưng rức. Bẵng đi một thời gian, tôi không còn nghe thấy tiếng “Quất... ơ...ơ” ấy nữa. Đêm hè, cái phố như rộng ra vì thiếu tiếng gậy khua lốc cốc. Nghe bà bảo, lão đã chết rồi, cô đơn sau một trận cảm gió. Rồi những đêm đông, ngoài đường vắng lặng chỉ có tiếng gió đuổi nhau ào ào trên từng rặng sấu, bỗng da diết trên phố dài hun hút một tiếng rao con gái khắc khoải, gọi mời: “Ai khúc ơ...khúc ơ...” Thi thoảng tôi cũng được bà lấy ra đồng 5 xu mua cho một cái bánh khúc nóng hổi, ngoài phủ lớp xôi nếp trắng tinh.

Năm tháng trôi đi, tôi cũng dần lớn khôn và vào học trong trường Thiếu sinh quân Nguyễn Văn Trỗi rồi sang Trung Quốc. Gia đình tôi cũng đã chuyển nhà, không ở phố Trần Phú nữa... Thế nhưng, những kỉ niệm nho nhỏ về đường phố đầy hoa sấu này, cùng tiếng rao đêm cứ ngày càng sâu đậm trong tôi. Bây giờ đã qua cái tuổi tri thiên mệnh, yên phận với cuộc đời, với một mái nhà giản dị của riêng mình, trong con ngõ nhỏ đầu phố Kim Ngưu, tôi vẫn thường lang thang trên những con phố thân quen của Hà Nội khi rảnh rỗi, như để tìm lại những kỷ niệm một thời của mình. Con người ta mỗi tuổi có một cách nhìn khác. Với tôi, giờ chỉ thích nhìn ngang, bởi nhìn lên cao lại thấy tức mắt, vì sự lộn xộn vô lối của kiến trúc thời mở cửa, những đường dây điện, điện thoại chằng chịt, những dàn ăng ten tua tủa như chọc nát bầu trời, nhìn thấp xuống một chút là mê hồn trận biển quảng cáo chữ Tây to hơn chữ ta, cái to cái nhỏ, cái dựng đứng, cái nằm ngang... màu sắc chói chang rực rỡ. Thế nhưng nếu quên đi cái tầm cao ấy, chỉ nhìn ngang thôi hay nhìn xuống mặt đất, ta lại như được sống trong cái thế giới thực của mình. Những con phố của Hà Nội xưa vẫn thế, chẳng to ra mà cũng chẳng bé đi, cái mạng lưới đường ô cờ mà người Pháp đã vạch ra đầu thế kỷ trước vẫn như thế, cho dù đường đã được trải nhựa thêm bao lần, vỉa hè đã được đào lên lấp xuống bao lần để đặt đường ống thoát nước... Và trên tất cả, nhịp sống sôi động của khu Kẻ chợ xưa vẫn như còn hiển hiện đâu đây. Đường phố vẫn ồn ào từ sáng sớm đến đêm khuya. Đi trong phố Hàng, ta vẫn bắt gặp những người phụ nữ của Tú Xương tần tảo quảy đôi quang gánh trên vai đi bán dạo, từ nồi bắp ngô luộc, khoai luộc đến xôi vò, chè đường. Cuộc sống là vĩnh cửu, con người ở đây sống và hoạt động hồn nhiên như tự thân nó phải thế. Đi trên phố cổ Hà Nội, ta có thể rất dễ dàng ngồi vào một góc nào đấy trong nhà, hay ngoài vỉa hè để mà nhấm nháp ly cà phê đặc sánh hay thưởng thức một chén rượu Vân chính hiệu với mực nướng than hoa, chấm tương ớt. Bây giờ Hà Nội đổi thay nhiều, cách sống, lối sống cũng nhiều thay đổi. Đó là quy luật. Nhưng, hình như có một sự bảo thủ đến kỳ lạ là lối sống ở khu phố cổ hầu như ít biến đổi. Cái ồn ào, náo nhiệt ở đây không nơi nào trong thành phố này có được. Dẫu kiến trúc hiện hữu của khu phố chẳng còn mấy cái là cổ, nhưng không gian đô thị cổ, lối sống của một thời Kẻ chợ vẫn còn rõ nét lắm, sống động lắm. Giáo sư người Đức Arnold Koerte khi nghiên cứu hoạt động xã hội của khu phố cổ đã phải thốt lên: “Thành phố này không cần đến bất cứ một mẹo vặt nào để tái tạo lịch sử như người ta vẫn làm ở nhiều nơi (Singapore và một số ni khác...). Đó là tác phẩm của những nhà quy hoạch nửa mùa, những người đã chế nhạo bảo tồn đô thị chính cống”, rồi ông khôi hài dẫn một câu của Chua Beng Huat: “một ngày nào đó có thể chúng ta sẽ phải trả tiền cho những con người trên đường phố để hàng ngày họ tái hiện lại lịch sử”. Vâng, xin cám ơn tình cảm của ông với khu phố cổ Hà Nội. Nhưng thưa ông, tại khu phố cổ này người dân chúng tôi vẫn sống, vẫn tồn tại và buôn bán trên cả vỉa hè cũng chẳng phải là để “tái hiện lịch sử” đâu, mà đơn giản chỉ là cách sống ấy, lối sống ấy đã trở thành truyền thống, trở thành nét văn hoá của người Tràng An hôm nay rồi. Còn tôi, tôi gọi đó là “Hồn phố”.

Sáng chủ nhật, trời se lạnh và hanh hao nắng. Tôi ngồi bên ly cà phê ở quán Hói trên đường Bà Triệu cùng một người bạn ở báo VN. Tôi đưa anh xem bài viết của tôi loanh quanh về vấn đề đô thị. Đọc xong anh khen, nhưng bỗng anh nhướng mắt hỏi: này ông, có “Hồn quê”, “Hồn phố” thế có “Hồn Khu đô thị mới” không? Tôi hơi ngớ ra, rồi cười xoà... Chợt vang lên đâu đây giọng ca trầm ấm đến nao lòng của ca sỹ Trung Đức: “Ngõ nhỏ, phố nhỏ nhà tôi ở đó/ Đêm lặng nghe trong gió tiếng sông Hồng thở than...”. Ngoài kia vẫn nắng hanh hao và dòng người xe một chiều vẫn không ngừng tuôn chảy....

KTS. PHẠM THANH TÙNG

(Tổng biên tập Tạp chí kiến trúc)

Cầu Thê Húc thời Tây