Ngày 30/4 và hoa anh túc

Nhân đọc một loại bài viết cảm động về việc đi tìm mộ liệt sĩ trên blog Bạn Trỗi và cũng nhân dịp 30/4 sắp đến xin góp vào chủ đề này một bài thơ và một bài hát nổi tiếng viết về chiến tranh và những người lính. (Một bạn gái khóa 9)

1. Bài thơ: Trên những cánh đồng xứ Flander - In Flanders Fields
của John McCrae, May 1915

Những ai đã từng sống ở nước Anh hoặc hay xem truyền hình BBC đều có thể nhận ra rằng vào một số ngày lễ, đặc biệt là vào dịp kỷ niệm kết thúc hai cuộc đại chiến thế giới (ngày 11/11 đối với Chiến tranh thế giới thứ nhất và 9/5 đối với CTTG 2), rất nhiều người ở Anh đeo trên ve áo một bông hoa anh túc đỏ thắm. Và nếu bạn theo dõi chương trình truyền hình Remembrance Day 11/11 bạn sẽ thấy cả nhà hát lớn nơi diễn ra lễ kỷ niệm tràn ngập một màu đỏ của bông hoa anh túc ấy. Cả nữ hoàng lẫn thủ tướng Anh cũng mang một bông anh túc đỏ trên bộ lễ phục sang trọng của họ. Vậy truyền thống này bắt nguồn từ đâu và tại sao lại là hoa anh túc đỏ.

Hoa anh túc đỏ màu máu ấy là một loài hoa dại thường nở vào mùa hè trên những cánh đồng ở châu Âu. Điểm đạc biệt của hạt anh túc là chúng có vỏ khá cứng nên khó nảy mầm trong điều kiện bình thường. Thường để giúp cho hạt nảy mầm nhanh, người ta phải chà xát hạt rất mạnh. Cây anh túc dại này thường phát triển mạnh ở những vùng đất có độ dinh dưỡng cao. Mùa hè năm 1915, khi chiến trận nổ ra ác liệt ở khu vực chiến trường phía tây Vương quốc Bỉ, nơi thường được gọi trong thời gian chiến tranh thế giới thứ nhất là Những cánh đồng xứ Flander (The Flanders Fields), một mùa hoa anh túc nở rộ chưa từng thấy. Lý do mà người ta thường dùng để lý giải cho hiện tượng này là vì những gót giày của lính đã chà đi xát lại trên những cánh đồng này làm cho không một loài cây nào có thể mọc được trừ anh túc. Và vì máu của chiến binh đã đổ thành sông ở đây nên hoa anh túc mới nở bùng lên như thế và đỏ rưc lên như thế. John McCrae là bác sĩ quân y người Canada đã tham chiến trên những cánh đồng xứ Flander vào năm 1915 và ông đã viết bài thơ nổi tiếng (được coi là nổi tiếng nhất viết về CTTG 1) Trên những cánh đồng xứ Flander (In Flanders Fields) vào tháng 5/1915 sau khi chôn cất những người đồng đội của ông. Lúc đó sơn ca bay rợp bầu trời chiến địa và anh túc nở rộ chưa từng thấy khắp mặt đất. Biểu tượng của bài thơ, những bông anh túc đỏ màu máu của những chiến binh đã ngã xuống ở chiến trường sau này đã được dùng để đặt tên cho quỹ hỗ trợ các cựu chiến binh và gia đình họ ở nhiều nước: Quỹ hoa Anh túc (The Poppy Fund). Quỹ này được hình thành do việc bán những bông hoa anh tuc làm bằng vải cho mọi người đeo trong lễ Tưởng niệm chiến tranh nhờ sáng kiến của bà Bà Moina Michael một người phụ nữ Mỹ và ngày Tưởng niệm chiến tranh (Armistist Day :11/11) còn được gọi là ngày Hoa anh túc (Poppy Day). Ở Anh việc sản xuất những bông Anh túc bằng vải để tạo quỹ Hoa anh túc được thực hiện bởi những người tàn tật, những nạn nhân chiến tranh và nhà máy Hoa Anh túc đã được thành lập vào năm 1922.

Bác sĩ John McCrae không bao giờ ngờ rằng bài thơ của ông đã có một đóng góp lớn lao như vậy cho nhân loại. Ông cũng đã ngã xuống ở chiến trường vào năm cuối cùng của cuộc chiến. Và như bài hát Trận cuối cùng đã viết: Trân cuối cùng trận khó khăn nhất. Ông đã không được trở về quê hương mà nằm lại vĩnh viễn ở một nghĩa trang nhìn thẳng ra những cánh đồng xứ Flander ngập tràn hoa Anh túc. Trên mộ ông Hoa Anh túc vẫn đỏ cho đến tận ngày nay.

In Flanders Fields
by John McCrae, May 1915

In Flanders Fields the poppies blow
Between the crosses, row on row
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below

“We are the Dead. Short days ago
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved, and were loved, and now we lie
In Flanders fields.”

“Take up our quarrel with the foe:
To you from failing hands we throw
The torch; be yours to hold it high
If ye break faith with us who die
We shall not sleep, though poppies grow
In Flanders fields.”

Và bản tạm dịch tiếng Việt của tôi:

Trên những cánh đồng xứ Flander

John McCrae, 5/1915

Trên những cánh đồng xứ Flander nở bùng hoa anh túc
Giữa hàng hàng những cây thập ác
Đánh dấu nấm mồ của chúng tôi;

và trên bầu trời
Những con sơn ca cố tránh xa làn đạn

Kiêu hãnh hót vang và lượn giữa đất trời

Chúng tôi chết. Dù trước đó vài ngày
Vẫn còn sống, nằm ngắm hoàng hôn xuống
Chúng tôi đã yêu, và được yêu say đắm

Để rồi bây giờ nằm lại nơi đây
Trên những cánh đồng xứ Flander này

Hãy chiến đấu, hãy nâng cao ngọn đuốc

Chúng tôi trao khi ngã xuống nơi đây

Trên những cánh đồng xứ Flander hoa anh túc nở đầy

Đáy chính là vì chúng tôi không yên ngủ.